پتروگرافی، ژئوشیمی و پتروژنز سنگهای آتشفشانی زئولیت دار ائوسن در منطقه رفسنجان- بردسیر، با تاکیدی بر نحوه توسعه زئولیتها

مناطق مورد مطالعه به عنوان بخشی از مجموعه ماگمایی ارومیه- دختر با سن ائوسن شناخته شده و در بخشهای جنوب شرق رفسنجان و جنوب غرب بردسیر رخنمون دارند. از نظر تقسیم بندی چینه شناسی سنگهای میزبان زئولیتها در منطقه رفسنجان مربوط به سازند رازک هستند و انواع کانی های ثانویه از جمله زئولیت به وفور در سنگهای آتشفشانی یافت می شود که عمدتا رگه ها و حفرات را پر کرده اند و بعضا به صورت قطعات واریزه ای در منطقه دیده می شوند؛ اما در منطقه بردسیر، سنگ میزبان زئولیتها از لحاظ تقسیمات چینه شناسی مربوط به کمپلکس بحرآسمان می باشد که مجموعه تناوبی از گدازه و مواد آذرآواری است و زئولیت ها به صورت رگه ای در سنگها یافت می شوند. مطالعات میکروسکوپی نوع سنگهای منطقه رفسنجان را بازالت با گردهمایی کانیایی پلاژیوکلاز، پیروکسن، الیوین و اپاک نشان می دهد. پلاژیوکلازها با ترکیب بیتونیت- لابرادوریت به دو صورت ریز تیغه ای و درشت تخته ای سابهدرال، دارای ماکل پلی سنتتیک، ندرتا منطقه بندی ضعیف و دگرسانی به سوسوریت هستند. پیروکسنها به ترمولیت- اکتینولیت دگرسان شده و دارای بافت غربالی و حاشیه خورده شده و ندرتا ماکل ساده و منطقه بندی می باشند. الیوینها نیز تماما ایدینگزیتی شده اند. بافت شاخص سنگها بادامکی و اینترسرتال است و نوع کانی تبدیل شده به زئولیت فلدسپار می باشد. سنگهای منطقه بردسیر از نوع الیوین بازالت با گردهمایی کانیایی مشابه با منطقه رفسنجان هستند. در این سنگها پلاژیوکلازها با فرم تخته ای و سابهدرال، دارای ترکیب لابرادوریت، ماکل کارلزباد- آلبیت و دگرسانی به سوسوریت می باشند. کانیهای پیروکسن به صورت سابهدرال و به مقدار کمتر ریز بلور هستند و الیوینها با شکل یوهدرال تا سابهدرال و فراوانی قابل توجه، به شدت ایدینگزیتی شدند. بافت شاخص در این سنگها حفره ای و پورفیری است. کلریت حاصل از تجزیه کانیهای فرو منیزیم نیز در سنگها حضور دارد. از لحاظ ژئوشیمیایی، گدازه های مناطق رفسنجان و بردسیر ترکیب بازالتی دارند و متعلق به سری کالکوآلکالن می باشند. استفاده از نمودارهای متمایز کننده همراه با غنی شدگی قابل توجه در عناصر lil و فراوانی مشخصا پایین عناصر hfs در این سنگها مبین تشکیل آنها در یک محیط تکتونیکی قوس آتشفشانی قاره ای می باشد. با توجه به سن این سنگها، چنین نتیجه گیری می شود که این گدازه ها بایستی در ارتباط با فرورانش اقیانوس نئوتتیس به زیر ایران مرکزی در زمان ائوسن حادث شده باشند. آنالیزهای کیفی xrd انجام شده بر روی زئولیت های منطقه رفسنجان، دو نوع ترکیب شابازیت به فرمول شیمیایی و ناترولیت به فرمول شیمیایی را برای زئولیت های موجود در این منطقه به دست می دهد. همچنین آنالیزهای کیفی انجام شده بر روی زئولیت های منطقه بردسیر نشان می دهد که نوع زئولیت ها یاگوارالیت به فرمول شیمیایی است. همچنین تجزیه شیمیایی زئولیتها در مناطق رفسنجان و بردسیر نشان می دهد که کانی های مزبور آلومینوسیلیکاتهای آبداری هستند که شدیدا غنی از ca می باشند و در دمای پایین تشکیل شده اند. همچنین مطالعه عناصر فرعی بالا بودن عیار مس در مناطق مورد مطالعه و به ویژه منطقه رفسنجان است که این مسئله می تواند در ارتباط با کانسارسازی مس موجود باشد.بالا بودن عیار sr و ba در زئولیتهای بردسیر نیز احتمالا به علت جانشینی این دو عنصر به جای ca است. این کانیها با توجه به خاصیت مهمشان که جذب کاتیونی و تبادل یونی است کاربردهای متفاوتی در زمینه صنعت، معدن، کشاورزی و متالوژی دارند.